Çevresel etki değerlendirmesi (ÇED)

Bir projenin fizibilitesinin belirlenmesine ve buna dayalı olarak oluşturulması için kurumsal otoritelerin onayına izin veren önemli bir enstrümanı temsil eder. Bu nedenle, çevre üzerindeki olumsuz etkileri önlemeye veya azaltmaya odaklanan iş veya faaliyetlerin düzenlenmesi yöntemi olarak düşünülebilir.

Projeler tarım, imalat, madencilik, ormancılık, turizm vb. gibi farklı nitelikte olabilir. Ve bir mikro otel inşaatından bir hidroelektrik santralinin inşasına kadar küçük oranlarda olabilirler.

Olası etkileri belirleme sürecinin sosyal, ekonomik, kültürel etkileri olduğu ve ekosistemlerin geleceğini tehlikeye attığı göz önüne alındığında, çevresel etki değerlendirmesine dahil olan kişiler şunlar olabilir: inşa edilecek işin sahibi, topluluk, sivil toplum kuruluşları, danışmanlar , diğerleri arasında araştırmacılar, mühendisler, biyologlar, mimarlar, yatırımcılar, yetkililer.

Çevresel Etki Değerlendirmesinin Önemi

100’den fazla ülkenin mevzuatında, özellikle yürütülecek proje Dünya Bankası veya Amerika Kıtası Kalkınma Bankası’ndan birkaç isim ile finanse edildiğinde, çevresel etki değerlendirmesi uygulaması mevcuttur.

Dolayısıyla bu değerlendirmenin çevresel konulardaki önemi. Ve bu, insan faaliyetleri ile doğal ortamlar arasında var olan yakın ilişki göz önüne alındığında, şimdiki ve gelecekteki etkileri tahmin etmeye çalışmak esastır.

Çevresel etki değerlendirmesinin faydaları

En belirgin faydaları arasında şunlar yer alır:

• Nüfusun farklı sektörlerinin ve doğal ortamların dahil edilmesi.
• Karar vericilere sağlanabilecek ölçülebilir ve izlenebilir tahminler gerçekleştirin.
• Riskleri azaltan eylemleri bilin.
• Etkilerini önceden bilmek veya yüksek risk almaktan kaçınmak.
• Kötü planlamanın projeden vazgeçmeye ve olası yatırım kaybına neden olmasını önleyin.
• Çevresel konularda uyulması gereken yasaları önceden bilir. Bu, yatırımcılar ve mal sahipleri için maliyetlerin yanı sıra çevresel maliyetleri de azaltacaktır.
• Önleme karşılığında çare maliyetinden kaçının.

Çevresel etki değerlendirme prosedürü (PEIA)

Uygulanma şekli her ülkenin mevzuatına bağlıdır ve genel olarak prosedür tekniktir. Ayrıca Uluslararası Sürdürülebilir Kalkınma Enstitüsü (IISD), ilgili mevzuat çerçevesinde kilit kapasitelerde eğitim verilmesi amacıyla bir kılavuz tasarlamıştır.

Bu anlamda, bir çevresel etki değerlendirmesi için izlenecek adımlar genel olarak belirlenir:

1. Tarama süreci: Bir projenin çevre ve refah üzerindeki etkilerinin tam bir çevresel etki değerlendirmesini garanti edecek kadar ciddi olup olmadığını bilmek için hangi metodolojilerin kullanıldığı.
2. Seçim Süreci: Proje alanının tanımlanacak amaç, hedef ve ilkeleri ile parametrelerinin belirlendiği süreçtir.
3. Etki değerlendirmesi ve azaltma: Burada planlanan projenin etkileri ve çevre, toplum, ekonomi ve hayatta kalma araçları için mevcut seçenekler değerlendirilir; hem de zararlı etkileri azaltmak için önerilen yol, alternatifler sunmaktır.
4. Etki yönetimi: Riskler karşısında bir acil durumla nasıl karşılaşılacağının izlenmesi ve ele alınması için yöntemler önerilmektedir.
5. Rapor: Bu adımda, önceki adımların detayları ile doküman hazırlanır.
6. Raporun gözden geçirilmesi ve lisans verilmesi: Burada, kullanılan metodolojinin yanı sıra bilgilerin doğruluğu ve güncelliği onaylanır. Her şeyin otorite tarafından belirlenenlere uygun olması durumunda, projenin gerçekleşmesi için ilgili izin verilecektir.

Ancak, değerlendirmenin sonucuna bağlı olarak, yetkili makam şunları seçebilir:

1. Proje veya aktivitenin istendiği şekilde yürütülmesine izin verin.
2. Projeyi şartlı olarak yetkilendirin. Yani, belirli değişiklikler yapıldığı sürece, olumsuz çevresel etkilerin önlenmesi veya azaltılması.
3. Yetkiyi reddet ve ikincisi genellikle şu durumlarda verilir:
   1. Herhangi bir yasaya, kurala veya düzenlemeye aykırıdır.
   2. Tehdit veya yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğu ilan edilen bir veya daha fazla türü riske attığında.
   3. Yanlış bilgi tespit edildi.