Banka Qendrore

Me fjalë të tjera, banka qendrore lëshon kartëmonedhat dhe monedhat që më pas arrijnë te konsumatorët. Përveç kësaj, përdor instrumente të ndryshme (të cilat do t’i shpjegojmë më vonë) për të kontrolluar sasinë e parave që qarkullojnë në treg.

Në përgjithësi, banka qendrore është një institucion financiar që ka përgjegjësinë të mbikëqyrë dhe kontrollojë funksionimin e sistemit financiar. Dhe, më konkretisht, rregulloni sasinë e parave që ekziston në qarkullim.

Karakteristikat e bankës qendrore

Karakteristikat kryesore të bankës qendrore janë:

• Është një entitet i pavarur nga pushteti politik. Për këtë arsye, vendimet e saj nuk varen drejtpërdrejt nga qeveria e ditës, por nga një bord drejtues. Ky organ, megjithatë, ndonjëherë emërohet nga një institucion tjetër si parlamenti, kështu që gjithmonë ekziston mundësia e ndërhyrjes politike.
• Ndiqni mandatet e statuteve të saj. Për shembull, mbajeni inflacionin vjetor midis 1% dhe 3%. Këto synime vendosen nga shteti dhe duhet të zgjasin në afat të gjatë, edhe nëse autoritetet në pushtet ndryshojnë.
• Kohët e fundit, ato kanë luajtur një rol kyç në përballimin e krizave ekonomike. Për shembull, Rezerva Federale në Shtetet e Bashkuara zbatoi një plan stimulues sasior midis 2010 dhe 2011. Kjo konsistonte në blerjen e obligacioneve të qeverisë për 600 miliardë dollarë për të injektuar likuiditet në sistem.

Funksionet e bankës qendrore

Funksionet e një banke qendrore mund të përmblidhen në pesë:

1. Kujdesuni për çështjen monetare

Në realitet, monopoli në emetimin e parasë ka qenë historikisht funksioni që ka origjinën e shfaqjes së bankave qendrore.

Kështu, në këtë funksion, banka qendrore bëhet i vetmi subjekt i autorizuar për të kryer emetimin monetar dhe për të vënë në qarkullim ose tërhequr paratë e quajtura kurs ligjor.

2. Bankier i Qeverisë

Nga ana tjetër, funksioni i bankierit të qeverisë mund të ndahet në dy nënfunksione:

te. Shërbimet e përgjithshme bankare

Nga njëra anë, banka qendrore, në rolin e saj si bankier i qeverisë, punon si çdo bankë me mbajtësit e llogarive të saj, vetëm në këtë rast mbajtësi i vetëm i llogarisë së saj është qeveria.

Natyrisht, për këtë funksion mund të kryejë arkëtime dhe pagesa që korrespondojnë me funksionimin e administratës publike, si dhe të shlyejë llogaritë shtetërore.

b. Agjent financiar i qeverisë

Po kështu, në këtë nënndarje banka qendrore i jep edhe kredi qeverisë, pra krijohet borxhi i brendshëm publik.

Kjo kredi e dhënë për qeverinë është edhe një mënyrë për të realizuar zgjerimin monetar, pra mund të ketë edhe ndikim inflacioniste.

3. Huadhënësi i mjetit të fundit

Përsa i përket funksionit të huadhënësit të mundësisë së fundit, kjo ndodh kur bankat tregtare përballen me probleme likuiditeti, më pas i drejtohen bankës qendrore si opsioni i fundit për t’u dhënë fondet e nevojshme, për të zgjidhur problemet e tyre financiare.

4. Kujdestaria e rezervave fraksionale dhe kleringut

Për sa i përket kleringut, ky është një funksion që konsiston në shlyerjen e llogarive ndërbankare ndërmjet të gjitha bankave tregtare të sistemit financiar, nëpërmjet bankës qendrore.

Pa dyshim, banka qendrore bëhet banka e bankave, pasi llogaritë ndërbankare shlyhen nën mbikëqyrjen e saj.

5. Ruajtja e rezervave valutore

Prandaj, në ruajtjen e rezervave valutore, banka qendrore kërkon të mbajë rezervat valutore brenda kasafortës së saj, për të arritur stabilitetin e kursit të këmbimit.

Meqenëse, valuta është çdo valutë e huaj që blihet dhe shitet në një vend të caktuar dhe kursi i këmbimit është çmimi që ka valuta e huaj.

Në këtë mënyrë ai përpiqet të mbajë të qëndrueshme kursin e këmbimit.

Instrumentet e bankës qendrore

Instrumentet kryesore të bankës qendrore janë:

• Norma referuese e interesit: Është treguesi që merret si bazë për përcaktimin e normave të kredisë ndërmjet bankave. Më pas kjo u kalon klientëve. Pra, nëse banka qendrore ul normën e saj bazë, kreditë ndërmjet institucioneve financiare do të jenë më të lira dhe, për rrjedhojë, kreditë për individët do të kenë gjithashtu interes më të ulët.
• Norma e rezervës së rezervës : Sipas ligjit, bankat duhet të rezervojnë një rezervë rezervë, e cila është një përqindje e depozitave të tyre. Kapitali i lartpërmendur duhet të mbahet në para të gatshme në kasafortën e vetë institucionit financiar ose në një llogari në bankën qendrore të vendit.
• Operacionet e tregut të hapur: Autoriteti monetar tregton instrumente financiare me bankat e nivelit të dytë. Nëse blini këto letra, i jepni para homologut tuaj, duke injektuar likuiditet në sistem. Nga ana tjetër, nëse i shesni, po ulni ofertën e parasë.

Banka qendrore i përdor të gjitha këto instrumente për të zbatuar një politikë monetare kundërciklike. Nëse rritja e ekonomisë ngadalësohet, ajo, për shembull, mund të ulë normën bazë të interesit. Siç e shpjeguam më lart, kjo e bën kredinë më të lirë për njerëzit. Prandaj, kreditë dhe konsumi i familjeve do të zgjerohen, duke nxitur produktin e brendshëm bruto (PBB).

Një mënyrë tjetër për të zbatuar një politikë monetare kundërciklike është ulja e normës së rezervës së detyruar. Kështu, bankat do të kenë më shumë burime në dispozicion për t’i dhënë hua publikut. Për rrjedhojë, kredia për individët do të rritet dhe shpenzimet private do të rriten.

Një alternativë e tretë do të ishte blerja e letrave me vlerë, të tilla si repos, në operacionet e tregut të hapur. Për rrjedhojë, likuiditeti në sistem do të rritet, duke rritur fondet e disponueshme për të dhënë kredi për konsumatorët.

Duhet theksuar se në rastin e repos, në fund të periudhës së instrumentit, banka tregtare do t’i rishes titujt autoritetit monetar. Kështu, ai kthen likuiditetin e marrë duke shtuar interesin.

E mësipërme mund të ndodhë anasjelltas. Në rast se ekonomia po zgjerohet shumë shpejt, bankat qendrore mund të rrisin normat e interesit ose të rrisin rezervën e detyrueshme për të reduktuar ofertën monetare në ekonomi.

Origjina e bankave qendrore

Banka e parë qendrore është ndoshta Banka e Suedisë, e themeluar në vitin 1668. Por më emblematike ishte Banka e Anglisë, e themeluar në 1694 nga monarku William III me synimin për të shërbyer si mbështetje financiare për kurorën. Megjithatë, ajo u krijua si një ent i administruar privatisht dhe mbeti i tillë deri në shtetëzimin e tij në 1946.

Duhet të theksohet se gjatë shekullit të 19-të u instaluan disa autoritete monetare. Kështu, për shembull, Banka e Francës, e krijuar në 1800 dhe Reichsbank e Gjermanisë, e themeluar në vitin 1876. Ky ent i fundit zgjati deri në shpërbërjen e saj në 1945, me përfundimin e Luftës së Dytë Botërore.

Nga ana tjetër, banka e parë qendrore e Shteteve të Bashkuara funksionoi midis viteve 1791 dhe 1811, dhe e dyta midis 1816 dhe 1836. Të dyja, ashtu si Banka e Anglisë, ishin subjekte private të krijuara për të mbështetur financiarisht qeverinë. Kështu, pas më shumë se shtatëdhjetë vjetësh pa një organ qeverisës të politikës monetare, Rezerva e famshme Federale lindi në 1913.

Shembuj të bankës qendrore

Disa shembuj të bankave qendrore janë:

• Banka Qendrore e Venezuelës (BCV)
• Banka e Meksikës (Banxico)
• Banka Qendrore Evropiane (BQE)
• Sistemi i Rezervës Federale (FED)
• Banka e Japonisë (BoJ)
• Banka e Anglisë
• Banka Popullore e Kinës (BPC)