Koronawirus, kryzys przedprzemysłowy?

Rozprzestrzenianie się koronawirusa i wynikające z niego środki powstrzymywania stosowane na całym świecie doprowadziły do ​​gwałtownego spadku globalnego produktu krajowego brutto (PKB), co nadal ma trudny do oszacowania wpływ na dane dotyczące bezrobocia.

W tym kontekście jest wielu analityków, którzy porównują obecny kryzys gospodarczy z kryzysem z 2008 roku, próbując dostrzec podobne parametry, które mogą nam pomóc w znalezieniu rozwiązań. Ten punkt widzenia wydaje się podzielać nawet Christine Lagarde (obecna prezes Europejskiego Banku Centralnego), kiedy odniosła się do tego kontekstu jako „scenariusza, który wielu z nas przypomni o wielkim kryzysie finansowym 2008 roku” (szczyt UE 11.03.2020).

Poszukiwanie precedensów

Istnieje jednak wiele powodów, które pozwalają nam stwierdzić, że natura tego kryzysu jest radykalnie odmienna od naszych najbardziej bezpośrednich odniesień, takich jak Wielka Recesja z 2008 roku czy Crack z 1929 roku.

Głównym powodem jest to, że kryzysy te zrodziły się w poprzednich procesach zniekształcania rynków, które generowały bańki, a tym samym głębokie niedopasowania między podażą a popytem. Wręcz przeciwnie, problemy obecnej gospodarki wynikają z zewnętrznego szoku podażowego spowodowanego czynnikami zupełnie niezwiązanymi z gospodarką, takimi jak zakaz normalnego funkcjonowania przedsiębiorstw.

W ten sposób bezpośrednią przyczyną załamania się produkcji jest zamykanie pracowników w ich domach, a nie wcześniejsze dysfunkcjonalne zachowania na rynkach, które zakończyłyby się eksplozją, jak to miało miejsce w przypadku baniek.

Możemy zatem powiedzieć, że stoimy w obliczu kryzysu podaży, chociaż ten szok może mieć efekt uboczny na popyt poprzez prawo Saya, co wyjaśnimy później.

Jak już pisaliśmy, trudno jest narysować paralele z poprzednimi kryzysami, ponieważ nie dotyczą one baniek giełdowych (1929, 1987, 2000, 2008), modeli wzrostu o nadmiernej energochłonności (1973) czy epizodów paniki bankowej (1873). .

Chcąc szukać podobnych precedensów, musimy zatem cofnąć się w czasie jeszcze dalej, do gospodarek przedindustrialnych, gdzie szoki podażowe wywołane czynnikami zewnętrznymi (głównie złą pogodą czy chorobami upraw) były stosunkowo częste. Bez wątpienia najbliższym i najlepiej udokumentowanym przykładem kryzysu tego typu w Europie jest Wielki Głód Irlandzki , z którego możemy wyciągnąć trzy cenne lekcje, aby zrozumieć naszą obecną sytuację.

Lekcje z wielkiego irlandzkiego głodu

Kryzys irlandzki pokazuje, że próby zwiększenia elastycznego zagregowanego popytu nad sztywną podażą są daremne.

Po pierwsze, co się tyczy bezpośrednich przyczyn tego typu szoków zewnętrznych, jest jasne, że niestety nie da się im zapobiec, przynajmniej ze sfery ekonomicznej. W ten sam sposób, w jaki nikt nie mógł przewidzieć ani zapobiec pojawieniu się Phytophthora infestans, które zniszczyły irlandzkie uprawy ziemniaków, żaden ekonomista nie mógł zrobić nic, aby zapobiec pojawieniu się COVID-19.

W tym sensie prawda jest taka, że ​​bez względu na to, ile środków zapobiegawczych można podjąć, nie da się całkowicie chronić przed czynnikami zewnętrznymi, które wdzierają się do naszego życia z zaskoczenia i warunkują nasze indywidualne działania, co nieuchronnie wpływa na społeczeństwo jako całość. Wniosek jest zatem taki, że żadna gospodarka, jakkolwiek dobrze prosperująca i zrównoważona by nie była, nie jest w stanie wytrzymać szoku o tych cechach bez odczuwania reperkusji na poziomie zatrudnienia i PKB.

Ta przesłanka prowadzi nas do drugiego wniosku. Jeśli zapobieżenie pojawieniu się tych kryzysów jest niemożliwe, rozwiązanie musi koniecznie przejść przez zdolność reagowania gospodarek do adaptacji do nowych warunków. Przykład Irlandii jest w tym względzie bardzo jasny, ponieważ liczne ograniczenia, które ciążyły na gospodarce wyspy, spowodowały nadmierne uzależnienie od niektórych produktów i uniemożliwiły ponowną konwersję sektora rolnego. Ta sztywność dostaw była dokładnie tym, co zakończyło się przekształceniem serii złych zbiorów w pierwszorzędny kryzys humanitarny.

W obecnym kontekście być może pomysł niektórych chłopów skazanych na wielokrotne naleganie na sadzenie ziemniaków nawet ze świadomością, że żniwa mogą być porażką, z tego prostego powodu, że nie mogli zrobić inaczej, może wydawać się zbyt odległy z dala. Dziś nie mamy problemów w rolnictwie, ale mamy tysiące barów, restauracji i hoteli na całym świecie, które rządy zachęcają do ponownego otwarcia i które można ograniczyć tylko do tego, aby zobaczyć, jak mijają dni, czekając na klientów, którzy mogą nie wrócić .

Czy te dwie rzeczywistości są aż tak różne? Zasadniczo ich problem jest ten sam: gospodarki w dużym stopniu zależne od sektora i pozbawione zdolności przystosowania się do nieoczekiwanych zmian, więc wpływ ten przekłada się całkowicie na zniszczenie miejsc pracy i bogactwa.

Stwierdzenie, że problemem jest w istocie kryzys podaży, prowadzi nas do trzeciej przesłanki – daremności planów stymulacyjnych po stronie popytu . W tym sensie doświadczenia irlandzkie pokazały, że próby reaktywowania gospodarki poprzez wzrost wydatków publicznych nie są rozwiązaniem, ponieważ opierają się na sztucznych zastrzykach pieniędzy w celu stymulowania konsumpcji. Problem w tym, że popychanie elastycznego popytu nad sztywną i kurczącą się podażą tylko pogłębia nierównowagę między obiema zmiennymi, nie generuje zatrudnienia w długim okresie, a czasami wywołuje też inflację.

W kontekście globalnym, w którym zagrożony jest poziom życia tak wielu ludzi, należy podkreślić ten punkt, ponieważ należy odróżnić politykę pomocy społecznej od polityki reaktywacji gospodarczej. Z tego powodu uzasadnione jest, aby niektóre rządy mogły proponować pewne tymczasowe środki mające na celu zaspokojenie potrzeb materialnych osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji (takie jak dochód minimalny), ale pod warunkiem, że traktuje się je jako decyzje o charakterze humanitarnym a nigdy z zamiarem uczynienia z nich klucza do reaktywacji gospodarki.

Działania władzy publicznej na zagregowany popyt powinny zatem zostać zredukowane do niezbędnego minimum dla złagodzenia skutków i nie powinny zastępować działań skierowanych na przyczynę problemu, czyli załamanie podaży.

Te trzy lekcje z irlandzkiego kryzysu skłaniają nas do zastanowienia się, dlaczego tak wiele rządów na całym świecie wydaje się mylić szok podażowy, jaki wywołał COVID-19, z kryzysem popytu , przynajmniej jeśli czytamy wiadomości o planach stymulacyjnych inspirowanych keynesistami jak tylko sytuacja zdrowotna się unormuje. Prawo Saya, chociaż nie zaakceptowane przez wszystkich ekonomistów, może pomóc nam znaleźć wyjaśnienie.

Kryzys koronawirusa i prawo Saya

Każde rozwiązanie, które ma na celu zaatakowanie źródła problemu, musi koniecznie przejść przez uelastycznienie warunków produkcji.

Jak wiemy, sformułowanie prawa Saya stanowi, że każda podaż generuje równoważny popyt . Oczywiście nie oznacza to, że wyprodukowanie dobra będzie jednocześnie stwarzać na nie popyt, ale oznacza to, że czas trwania cyklu produkcyjnego będzie wymagał dopłat do czynników produkcji. Z kolei te transfery dochodów zostaną zamienione na konsumpcję i inwestycje dla innych rynków, zgodnie z preferencjami podmiotów uczestniczących w procesie i stopami preferencji czasowej (lub stopą procentową).

W obecnej sytuacji firma, która widzi paraliż swojej działalności i musi dokonywać zwolnień, przestanie przekazywać dochody na czynniki produkcji (surowce, pensje pracowników itp.). Oczywiście zarówno usługodawcy, jak i bezrobotni przestaną otrzymywać zasoby i będą musieli dostosować poziom konsumpcji i oszczędności, rozprzestrzeniając kryzys na inne sektory poprzez zmniejszony popyt.

Moglibyśmy wtedy powiedzieć, że chociaż kryzys mocno uderzył w zagregowany popyt w naszych gospodarkach, uczynił to jedynie pośrednio iw konsekwencji wcześniejszego zmniejszenia podaży. Dlatego jasne jest, że każde rozwiązanie, które ma na celu zaatakowanie źródła problemu, musi koniecznie przejść przez ułatwienie wykorzystania naszych zdolności produkcyjnych w nowym scenariuszu gospodarczym, który skonfigurował pandemię COVID-19.

Innymi słowy, chodzi o uelastycznienie warunków produkcji, aby firmy i pracownicy mogli dostosować się do zmian nawyków konsumpcyjnych, a tym samym zminimalizować wpływ na wzrost i zatrudnienie. W Irlandii skutki kryzysu ustąpiły właśnie wtedy, gdy zniesienie protekcjonistycznych ustaw umożliwiło stopniową rekonwersję sektora rolnego i hodowlanego oraz przeniesienie siły roboczej do przemysłu, chociaż późne zastosowanie tych reform pozwoliło na kontynuowanie tragedii.

Podsumowując, aby to wszystko było możliwe, konieczne jest, aby gospodarki miały pewne warunki, które ułatwiają transakcje poprzez uelastycznienie ich warunków.

Chociaż prawdą jest, że rozwiązania te mogą wydawać się odległe w krajach, w których potrzeby w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa spowodowały wydatki publiczne, nie możemy ignorować niszczenia tkanki produkcyjnej, którą już widzimy w naszych gospodarkach, których ratunek wymaga pilnych działań.

Z tego powodu być może przydałoby się, aby gdy sytuacja zdrowotna wróci do normy i zaproponowane zostaną duże plany stymulacyjne, nasze władze gospodarcze zwrócą uwagę na lekcje, jakie daje nam historia.