Stéttabaráttan er hugtak sem tilheyrir sósíalismanum og er fræðilegur grunnur hans. Hún staðfestir að tilvist þess er nauðsynleg og setur verkalýðs- eða verkamannastéttina og kapítalíska borgarastétt sem andstæðinga flokka.
Meginreglan um stéttabaráttu í samfélagi eða hagkerfi er hornsteinn þess skilnings eða rannsókna á veruleika sem framkvæmt er af kenningum sósíalista, marxista og kommúnista.
Tilvist ákveðinnar togstreitu eða átaka milli ólíkra þjóðfélagsstétta (verkalýðs gegn kapítalískri borgarastétt) er nægileg ástæða fyrir endurskipulagningu ríkis með sósíalisma sem öxul og jöfnun hvers einstaklings á móti ríkinu.
Söguleg hugmynd um stéttabaráttuna
Þrátt fyrir þá staðreynd að þetta hugtak sé áberandi sósíalískt og víða þróað í kenningum Marx eða Engels, er bent á í þessum kenningum að sögulega hafi stéttabaráttan verið til löngu áður en kapítalískt samfélag birtist vegna iðnvæðingar.
Þannig eru fyrirbæri eins og þrælahald eða tilvist feudal stjórna með tilheyrandi ættmennum eða almúgamönnum skilin sem skýr dæmi um tilvist misréttis í ólíkum samfélögum í gegnum tíðina.
Jafnframt er rétt að minna á að mismunandi skoðanir og hugmyndir eru uppi um stéttabaráttuna. Þannig getum við fundið anarkista, íhaldssama og marxíska sýn. Frá anarkista hugmyndinni byggir stéttabaráttan á uppruna hugtaksins sem Nicholas Machiavelli bjó til. Íhaldssýnin einkennist fyrir sitt leyti ekki af neinu sögulegu augnabliki, þar sem hún byggir á þeirri hugmynd að fátækustu stéttirnar leitist við að auðga sig og breyta félagslegri stöðu sinni. Að lokum er marxísk sýn greinilega mörkuð af verkum Karls Marx, sem setur upp sína eigin sýn á viðfangsefnið.
Markmið stéttabaráttunnar
Frá sósíalísku fræðilegu sjónarhorni gerir tilvist stéttabaráttunnar ráð fyrir að ákveðin markmið náist:
- Félagslegum, pólitískum og efnahagslegum framförum verður aðeins náð með stéttabaráttu og því að ná (í lokaástandi) einræði verkalýðsins.
- Nauðsynlegt er að setja andstæða þætti í öfgar: verkalýðsstéttina sem býður upp á getu sína til að vinna gegn borgarastéttinni sem á framleiðsluþættina á ákveðnum stað og notar þá fyrrnefndu.
- Eina leiðin til að afnema baráttuna er með því að koma á jöfnuði og stéttlausu samfélagi. Fyrir sósíalisma tölum við um einræði verkalýðsins með byltingu.
- Nauðsynlegt skref fyrir það markmið væri þróun samsvarandi stéttavitundar.