Το δημόσιο έλλειμμα είναι ένα στοιχείο που μετρά την οικονομική κατάσταση του κράτους μιας χώρας, μέσω της διαφοράς μεταξύ εσόδων και εξόδων σε ένα συγκεκριμένο έτος και, συνήθως εκφράζεται ως ποσοστό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) του την ίδια χρονιά.
Η διαφορά μεταξύ δημοσίου ελλείμματος και χρέους είναι ότι η πρώτη είναι μεταβλητή ροής και η δεύτερη μεταβλητή αποθεμάτων. Με άλλα λόγια, το δημόσιο έλλειμμα αντιπροσωπεύει τη διαφορά μεταξύ εσόδων και εξόδων σε ένα συγκεκριμένο έτος. Εν τω μεταξύ, το χρέος είναι η μεταβλητή στην οποία προστίθεται ή αφαιρείται το έλλειμμα. Το αποτέλεσμα είναι το συνολικό δημόσιο χρέος.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το δημόσιο έλλειμμα, ως διαφορά, μπορεί να είναι θετικό ή αρνητικό. Αν τα έξοδα είναι μεγαλύτερα από τα έσοδα, τότε η διαφορά (έσοδα – έξοδα) θα είναι αρνητική. Αντίστροφα, αν τα έσοδα είναι μεγαλύτερα από τα έξοδα, η διαφορά (έσοδα – έξοδα) θα είναι θετική. Όταν η διαφορά είναι αρνητική, είναι γνωστή ως δημόσιο έλλειμμα. Αντίθετα, όταν η διαφορά είναι θετική είναι γνωστή ως δημόσιο πλεόνασμα. Αν και είναι αλήθεια, ότι αν και με διαφορετικά ονόματα είναι το ίδιο μέγεθος.
- Δείτε την έννοια του πλεονάσματος
- Δείτε την έννοια του ελλείμματος
Τρόποι χρηματοδότησης του δημοσίου ελλείμματος
Για τη χρηματοδότηση του δημόσιου ελλείμματος σε διαδοχικά έτη, το κράτος μπορεί να ενεργήσει με τρεις τρόπους:
- Μέσω των φόρων: είναι αυτό που ξέρουμε ως δημοσιονομική πολιτική , αυξάνοντας τους φόρους μπορούν να εισπράξουν περισσότερα, και η κυβέρνηση αντιστοιχεί.
- Έκδοση χρημάτων: είναι μια μέθοδος που δεν χρησιμοποιείται πλέον στις ανεπτυγμένες χώρες. Δημιουργεί πληθωρισμό και υποτιμά το εθνικό νόμισμα, εμποδίζοντας την εύρυθμη λειτουργία και ανάπτυξη της εγχώριας οικονομίας.
- Έκδοση δημόσιου χρέους: Το Υπουργείο Οικονομικών αναλαμβάνει τη χρηματοδότηση, εκδίδοντας περιουσιακά στοιχεία σε διαφορετικές χρονικές περιόδους (ομόλογα, γραμμάτια κ.λπ.), για τα οποία πρέπει να καταβάλει στους επενδυτές μια συγκεκριμένη απόδοση. Η εν λόγω έκδοση πρέπει να εγκρίνεται από το νόμο και να τηρεί τους περιορισμούς που της επιβάλλονται στους Γενικούς Προϋπολογισμούς του Κράτους. Όσο μεγαλύτερο είναι το χρέος μιας χώρας και οι χρηματοδοτικές της ανάγκες, τόσο πιο περίπλοκο είναι να το αποκτήσουν οι ιδιωτικές εταιρείες, καθώς ανταγωνίζονται το κράτος και πρέπει να πληρώσουν περισσότερα από αυτό, γεγονός που καθιστά τη χρηματοδότησή τους πιο ακριβή και τις καθιστά λιγότερο ανταγωνιστικές. Αυτό που γνωρίζουμε ως το φαινόμενο παραγκωνισμού , μια κατάσταση που εκτοπίζει το ιδιωτικό χρέος από την αγορά.
Στην παρούσα περίπτωση, το Υπουργείο Οικονομικών εκδίδει ομόλογα και γραμμάτια σε διαφορετικές λήξεις (έκδοση δημόσιου χρέους). Ας φανταστούμε ότι εκδίδεις 1 δισ. ευρώ σήμερα με τη μορφή ομολόγων με 10ετή διάρκεια. Οι επενδυτές θα λαμβάνουν περιοδικό επιτόκιο για 10 χρόνια, με αντάλλαγμα τη χρηματοδότηση του Δημοσίου εκείνη τη στιγμή, μέχρι τη λήξη.
Το συσσωρευμένο «ζωντανό» ποσό των εκδόσεων του Δημοσίου για τη χρηματοδότηση του δημόσιου ελλείμματος είναι αυτό που ονομάζουμε Δημόσιο Χρέος. Κανονικά, εκφράζεται επίσης ως ποσοστό του ΑΕΠ για εκείνο το έτος.
Για το λόγο αυτό, το δημόσιο έλλειμμα μπορεί να είναι -5,9% και είναι συμβατό με δημόσιο χρέος που αντιπροσωπεύει το 99,3% του ΑΕΠ, όπως βλέπουμε στην Ισπανία στον παρακάτω πίνακα.
| Ισπανία | Δημόσιο έλλειμμα | Δημόσιο χρέος | ||
|---|---|---|---|---|
| εκατ. € | % ΑΕΠ | εκατ. € | % ΑΕΠ | |
| 2014 | -61.319 | -5,9% | 1.033.741 | 99,3% |
| 2013 | -71.241 | -6,9% | 966.044 | 93,7% |
| 2012 | -108.903 | -10,4% | 890.728 | 85,4% |
| 2011 | -101.265 | -9,5% | 743.530 | 69,5% |
| 2010 | -101.445 | -9,4% | 649.259 | 60,1% |
| 2009 | -118.237 | -11,0% | 568.700 | 52,7% |
| 2008 | -49.385 | -4,4% | 439.771 | 39,4% |
| 2007 | 21.620 | 2,0% | 383.798 | 35,5% |
| 2006 | 22.144 | 2,2% | 392.168 | 38,9% |
| 2005 | 11.229 | 1,2% | 393.479 | 42,3% |
| 2004 | -364 | 0,0% | 389.888 | 45,3% |
| 2003 | -2.960 | -0,4% | 382.775 | 47,6% |
| 2002 | -3.106 | -0,4% | 384.145 | 51,3% |
| 2001 | -3.839 | -0,5% | 378.883 | 54,2% |
| 2000 | -6.608 | -1,0% | 374.557 | 58,0% |